Ja, dag, hi, hallo. Ik weet dat ik mijn vorige blog ook zo begon – een blog dat ik inmiddels meer dan vier jaar geleden schreef en waarin ik dacht dat ik weer een poosje zou bloggen. Dat deed ik niet. Het kan verkeren. Ik weet niet waarom, maar waar schrijven vroeger een uitlaatklep was die vanzelfsprekend en makkelijk voelde, veranderde dat de afgelopen jaren toen het niet alleen hobby, maar ook werk werd. Alsof de woorden die ik schreef te veel zwaarte kregen nu er oordelen konden volgen, nu er mensen waren die ik dagelijks in de personeelskamer zie, die ik een blik in mijn hoofd had gegund. Ik schreef wel een stuk over mijn prachtige beroep in de tussentijd, maar plaatste dat op – het door mijzelf verfoeide – LinkedIn. De laatste keer dat ik inlogde in WordPress is inmiddels zo lang geleden dat ik niet eens meer lijk te weten hoe het systeem werkt en ik een beetje kribbig word van alle moderne foefjes in mijn editor. Is het dan geen tijd om die website – waar ik immers wel jaarlijks voor blijf betalen – dan gewoon een keer gedag te zeggen? Is het geen tijd om los te laten en verder te gaan?

Beter stoppen?

Geloof me, deze vraag heeft al talloze malen de gedachtemolen gepasseerd. Rondjes gedraaid. Sprongetje gesprongen. De argumenten zijn steekhoudend en voelen eindeloos: het kost geld, wie kijkt er nou nog naar dit stukje van het web, wie blogt er überhaupt nog persoonlijk, hoezo zou je dit nog willen? Maar toen ik ergens in dit jaar de liefde voor het schrijven toch weer vond, voelde het goed dat ik mijn plek nog niet had opgegeven. Helemaal stoppen met schrijven deed ik trouwens niet – wie mij op Twitter, ugh X, volgt weet dat. En toen ik afgelopen schooljaar creatief aan het schrijven sloeg met 4 vwo, wist ik: dit mis ik. Waarom ben ik hiermee gestopt?

Dat gevoel werd versterkt toen ik afgelopen dinsdag aan het speechen was tijdens de diploma-uitreiking – met een lach en een traan – en dacht, waarom zijn er toch zo weinig mensen die docent willen worden als dít onderdeel van je baan mag zijn? Delen we wel genoeg als docenten over hoe geweldig dit beroep is? Misschien moet ik dat vaker doen.

Of misschien is de aanleiding de melancholie die me iedere jaar overvalt rondom mijn verjaardag, de neiging tot terugblikken in letters. Of misschien is het de wetenschap en het geloof dat wat ik de komende jaren te vertellen heb, de moeite waard zal zijn en hier een plek verdient?

Het nieuwe diepe

Volgend schooljaar is namelijk geen gewoon schooljaar voor mij: ik geef nog maar één klas (5 havo) les en de rest van mijn baan zal ik gaan vullen met een ander project. Vanaf september spring ik in het diepe van een nieuwe bad: promoveren aan Tilburg University (TiCeLS) binnen het project van Dudoc Alfa. Natuurlijk ben ik daar heel erg trots op – ik overdrijf niet als ik zeg dat er zeker tachtig uur aan werk in zit naast mijn baan – maar dit hier schrijven voelt ontzettend kwetsbaar. Uit de luwte. In de schijnwerpers. Wat als ik aan iets begonnen ben dat ik niet waar kan maken? Wat als ik helemaal niet meer kan zwemmen en slechts watertrappelend mijn hoofd boven water kan houden omdat het idee te groot, te ambitieus, te ingewikkeld blijkt? Wat als ik per se moest springen en vergat te genieten van het uitzicht van de kant?

Ik ben dol op lesgeven. Op de leerlingen, op hun fratsen, op hun oogrollen als klasgenoten weer eens wat uithalen – een flesje water naar elkaar gooien zonder dat de dop goed dicht zit…, stiekem de mobiel uit de tas halen en denken dat ik het niet door heb en dan betrapt worden en besmuikt kijken…; echt de anekdotes zijn eindeloos – op hun durf, op hun eigenheid, op hun diversiteit en op hun bereidwilligheid om – oké, dat moet dus écht? – van mij te leren. Er is geen enkel mens zo grappig en authentiek als een puber die het zelf eigenlijk ook allemaal niet meer weet en zijn of haar plek in de wereld nog moet vinden. Ik durf zelfs te zeggen dat ik de afgelopen vijf jaar behoorlijk goed in lesgeven ben geworden. Maar na de stappen van afgelopen schooljaar voelt het klaslokaal voor mij ook als een krappe jas. Ik wil graag verder kijken en me weer in abstracte materie vastbijten en mijn kennis verdiepen, en daarom besloot ik om te proberen te gaan promoveren.

Dat proberen mag er inmiddels af – nog steeds vrij gek, want het selectietraject was er eentje van maanden en diverse stappen. Waarom ik dat dan toch wilde?

Redeneren en schrijven

Het plan is om de komende vier jaar een nieuwe redeneerdidactiek voor bewust schrijven (met en zonder GenAI) te gaan ontwikkelen. In lekentaal: hoe docenten leerlingen kunnen leren redeneren over de keuzes in hun schrijfwerk en ze vervolgens ook weloverwogen en op basis van deze keuzes kunnen laten/leren schrijven in tijdens van kunstmatige intelligentie. Misschien dat je denkt: maar is die didactiek er überhaupt dan nog niet? Wat doen al die docenten Nederlands dan wel? Fantastisch werk doen die, maar het schoolvak Nederlands is sinds de introductie van de Tweede Fase grotendeels verworden tot een vaardighedenvak waarin – met moelukke woorden – een communicatief-utilitair paradigma de boventoon heeft gevoerd. Het vak staat dus vooral bol van: hoe communiceer je zo effectief mogelijk, hoe schrijf je voor een doelgroep, hoe lees je teksten zodat je ze zo goed mogelijk snapt, etc.

Zonde, want de Neerlandistiek heeft nog zoveel meer te bieden aan pubers – en dat is nu onder andere verwerkt in de nieuwe kerndoelen voor het schoolvak (die van de bovenbouw zijn nog in ontwikkeling). Datzelfde paradigma maakt dus dat veel leerlingen zuchtend en steunend aan het jaar beginnen, want het vak is zo saaiiiii. We, als maatschappij, moeten daarom – zeer kort door de bocht, pin me er niet op vast – terug naar een schoolvak dat weer gevuld is met inhoud. En precies dat is het uitgangspunt van mijn onderzoek: welke inzichten vanuit de taal, communicatie en literatuur moeten leerlingen eigenlijk kennen om bewuste schrijvers te kunnen worden in tijden dat kunstmatige intelligentie een steeds grotere rol in gaat nemen? Wat doet schrijven met behulp van GenAI eigenlijk met het (leren) schrijven van een leerling? Is dat effectief positief of negatief? (We hebben aanwijzingen voor beide perspectieven). En in hoeverre kunnen we leerlingen dan bewust keuzes laten maken vanuit bewuste geletterdheid, zodat ze wel vaardige schrijvers gaan worden?

Het onderzoek bevat nu nog niet veel meer dan een omvangrijk onderzoeksvoorstel, maar bovenstaande vragen geven een inkijkje in de materie waar ik me mee bezig ga houden. Waar ik een – oef – proefschrift over ga schrijven. (Je begrijpt waarom ik de liefde voor het schrijven warm moet gaan houden, hè?) Vorig jaar ontwierp ik al een eerste lessenreeks als pilot en dit jaar hoorde ik leerlingen in 5 havo daar nog steeds over. Vet. Dat is pas voldoening van je werk hebben. O ja, no biggie, ik kwam er ook door op tv. (Voor de tijdlijn in je hoofd: ChatGPT kwam uit in november 2022 en ik gaf de lessenreeks in februari 2023 in de 4 havo die dit jaar slaagde als mijn 5 havo). Ik maak me dus zorgen om de nieuwe ontwikkelingen die generatieve kunstmatige intelligentie teweegbrengt in de school en ben er tegelijkertijd positief over en nieuwsgierig naar – als een echte genuanceerde wetenschapper ;) Op dit onderwerp promoveren voelt zó logisch en urgent – en uitdagend – dat ik daar dus zelfs mijn geliefde klaslokaal voor wil verlaten.

Nieuwe fase

Afgelopen week ontmoette ik een aantal andere promovendi met wie ik de komende jaren vermoedelijk veel zal optrekken. September begint het pas echt, maar de afgelopen maanden was ik toch op mijn school al aan het afstrepen. Het is een nieuwe fase waarin het voelt alsof ik veel moet los gaan laten om juist dat vast te kunnen houden wat ik zo mooi vind aan het onderwijs: de verbinding, de groei, het samen, de taal en de verdieping. En vandaag, op de eerste dag van mijn zomervakantie, denk ik dat mijn blog – mijn hoekje van het internet – misschien de beste plek is om jullie mee te nemen in de wondere wereld die me te wachten staat. Voel je vrij om me te volgen. Of niet, natuurlijk.

Ik beloof je plechtig dat ik mijn persoonlijke blogs niet met ChatGPT, Copilot, Claude, Perplexity of een van de andere taalmodellen zal schrijven ;)

PS. Weet iemand nog een fotograaf in de omgeving van Nijmegen? Het schijnt dat ik wat nieuwe professionele foto’s nodig ga hebben…

PPS. Bron van de afbeelding: Firefly van Adobe. Ja, daar valt ook ethisch van alles tegenin te brengen – weet ik.